خوارزمی مشکلات زندگی روزمره را در قالب معادله جبری مطرح کرد

به گزارش خبرگزاری مهر، نشست نقد و بررسی کتاب « محمد بن موسی خوارزمی، نگاهی به عصر و آثار او» عصر روز گذشته شنبه 19 دی ماه با حضور پروفسور ناصر کنعانی، سید محمود کثیریها، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی امیر کبیر و جعفر آقایانی چاوشی، عضو هیئت علمی دانشگاه شریف در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

در ابتدای این نشست، کثیریها به تفاوت نقد و سوال اشاره کرد و گفت: گاهی اوقات سوال یک پاسخ کوتاه است. اما نقاد برای بین مطالب نیاز به زمان طولانی دارد. از خصوصیات پروفسور کنعانی می توان گفت که ایشان جزو صد دانشمند برتر هستند و کتاب های متعدی را نوشته و به پنج زبان زنده دنیا تسلط دارند.

در ادامه پروفسور کنعانی به معرفی محمد بن موسی خوارزمی پرداخت و گفت: ابوعبدالله و ابو جعفر کنیه محمد بن موسی خوارزمی است. برخلاف تصور بسیاری از نویسندگان ایرانی که فکر می کنند نویسندگان خارجی به اشتباه نام او را ابوجعفر گذاشته اند باید گفت نویسندگان ایرانی اشتباه می کنند. لقب او یکی از القاب «المجوسی» است. چون خاندانشان زردتشتی بودند از ذکر این لقب خودداری می کردند اما گویی بعدا به دست مامون اسلام آورند.

کنعانی ادامه داد: محمد بن موسی خوارزمی در سال 780 میلادی متولد و در سال 850 میلادی از دنیا رفته اند. نام او در زبان فارسی برای همه روشن و واضح است. اما در زبان لاتین و در ادبیات اروپایی به صورت 130نوع شکل مختلف نام او را می نویسند که این امر آنها را با مشکل بسیار عجیبی رو به رو کرده است. این امر از یک سو، بشارت می دهد که بسیاری از دانشمندان خارجی خود را با محمد بن موسی خوارزمی مشغول کردند. اما از سوی دیگر، برای پژوهشگران کار را دشوار می کند.

وی به بازتاب آثار و فعالیت های محمد بن موسی خوارزمی در سراسر کشور اشاره کرد و گفت: در سپتامر سال گذشته، سه دانشگاه در تاشکند، تاجیکستان، ازبکستان و... با همراهی و یاری آکادمی علوم روسیه، کنفرانس بین المللی را با شرکت افراد بسیار نامدار به نام خوارزمی برگزار کردند. همچنین، در اوریل 2014 در واشنگتن بزرگترین کنفرانس علوم مهندسی تشکیل شد که اواما آن را افتتاح کرد و در آن دو نفر از ریاضیدانان بزرگ آمریکا می نویسند:« بدون وجود خوارزمی ما دارای علوم مهندسی نمی بودیم». متاسفانه این خبر در هیچ کدام از رسانه های همگانی و تخصصی ایران منتشر نشد.

کنعانی افزود: عکس خوارزمی روی جلد مجله بهداشت آلمان چاپ شد. در دخل آن مجله نوشتند « اگر از روش خوارزمی استفاده کنیم، رفوم بهداشتی در آلمان به بهترین نحوی صورت خواهد گرفت ». در آمریکا از سال 1962 تا 2012 فهرستی از صد ریاضیدان بزرگ در تمام ادوار تهیه شد و در آن خوارزمی در رتبه بیست و شش قرار دارد. همچنین، ناسا در آمریکا در سال 1977 دو بار نام خوارزمی را در کره ماه نشان داده است. باز هم ما در ایران از این اتفاقات بی خبر بودیم. این موارد نشان دهنده اهمیتی است که خارجی ها برای خوارزمی قائل بودند.

کنعانی عنوان کرد: خوارزمی کسی است که برای اولین بار واژه سینوس و کوسینوس را وارد مثلثات کرد. همچنین، دستگاه اعشاری را وارد جهان اسلام می کند و در اروپا اعداد اعشاری راه انداخت. به مدت بیش از 500 سال تمام کتاب های ریاضی در اروپا با جمله «چنین گفت خوارزمی» شروع می شوند. یکی از موسیقدانان آمریکایی متولد 1960 برای خوارزمی قطعاتی را نوشته که ریاضیات او را با موسیقی منعکس می کند.

در ادامه این نشست، چاوشی بحث خود را با حدیث پیامبر آغاز کرد و گفت: «هرگاه علم در ثریا یعنی در نقطه دور در آسمان باشد مردمی از سرزمین پارس یعنی ایران به آن دست می یابند». به راستی کدام سرزمین را سراغ داریم که در علم آموزی و تعلیم و تربیت به پای ایران برسد. بیش از 90 درصد ریاضیدانان و منجمین اسلامی را ایرانیان تشکیل می دهد که خوارزمی، مبتکر علم جدید، یکی از آنها است. ارزش و اهمیت علم جبر زمانی آشکار می شود که با نقش ارزنده این علم در توسعه ریاضیات آشنا شویم. این علم چشم انداز جدیدی را در ریاضیات گشوده که دستاورد آن هم اکنون در علوم و فناوری جدید خود نمایی می کند.

وی افزود: در واقع وسایلی که زندگی مدرن ما را تشکیل می دهند از قبیل هواپیما، موشک ها و... محصول معادلات پیچیده جبر هستند. اما کسی که برای نخستین بار مشکلات زندگی روزمره را در قالب معادله جبری مطرح کرد، خوارزمی بود. هدف این دانشمند ایرانی از ابداع معادلات جبری شاید پاسخگویی به نیازهای زندگی آن زمان مانند مسائل مربوط به ارث، تقسیم زمین و معاملات بوده باشد. با این حال نهالی که او کاشت هم کنون به درخت تناوری تبدیل شده است.

چاوشی اظهار کرد: ما امروزه بدون بهره گیری از معادلات جبری، ریاضیات، علوم و دقیقه نداریم. کتاب جبر و مقابله خوارزمی در عین حال اصل موضوعه علم اروپایی را که دانشمندان غربی از چند قرن پیش وضع کرده بودند را باطل کرد. آنها بر این تصور باطل بودند که علم به معنای امروزی منشاء اروپایی دارد. درحالی که با ابداعات خوارزمی شاهد یک نظریه پردازی علمی از معادلات هستیم که همه ویژگی های یک نظریه علمی را در بردارد. این دانشمند چنان که باید برای ایرانیان شناخته شده نیست.

چاوشی به بررسی محتوای کتاب پرداخت و گفت: این کتاب در بیش از هشتصد صفحه شامل مطالب متنوع درباره کارهای علمی خوارزمی به ویژه علم جبر است. این کتاب برای همه قشرهای جامعه از جمله دانش آموزان، دانشجویان، آموزگار و.. .قابل استفاده است و آنان را با کم وکیف کارهای خوارزمی آشنا می کند. به نظر من این کتاب قطور را باید به سه کتاب جداگانه ای تقسیم کرد که کتاب اول آن شامل شرح حال خوارزمی است که آقای کنعانی با بهره گیری از منابع جدید و قدیم، شرح حال زنده ای از او ارائه کرد. کتاب دوم، علم جبر وچگونگی تدوین آن را شامل می شود. در این قسمت مولف با بهره گیری از تصاویر مختلف، نمودارها، ذوق و سلیقه هنری توانسته افتخارات علمی خوارزمی را به صورت جذابی ارائه دهد.

وی افزود: کتاب سوم در واقع کتابشناسی خوارزمی است. در این بخش ما با کتاب ها و مقالات متعددی به زبان های مختلف آشنا می شویم که می توانند برای پژوهشگران آینده بسیار مفید باشند تا شاید این پژوهشگران با بهره گیری از این منابع به کشفیات دیگری درباره خوارزمی دست پیدا کنند.

وی در پایان گفت: چیزی که در این کتاب چشم گیر است، بهره گیری از تصاویر برای تفهیم مطالب است.این گونه کارها را ما در کتاب هایی که برای عمومی سازی علم در اروپا مرسوم است، می یابیم. کتاب به صورت زیبایی چاپ شده است.